Kultura

Izložba na kojoj su predstavljena arhivska istraživanja jevrejske kulturne baštine u Boki u periodu od XVI do XX vijeka, nedavno je otvorena u galeriji Pomorskog muzeja Crne Gore Kotor.

Izložba predstavlja dio aktivnosti na projektu “Rediscover – Otkrivanje, izlaganje i korišćenje jevrejske kulturne baštine u dunavskom regionu”.

Arhitektonska istraživanja i konzervatorske zahvate na Jevrejskom groblju koje se nalazi u dijelu gradskog groblja u Škaljarima uradio je arhitektonski studio “Enforma”.

Prema riječima Marije Novaković, arhitektice-konzervatorke projekat se sprovodi u organizaciji Opštine Kotor i Kancelarije za međunarodne projekte na čelu sa Nađom Radulović, kofinansira ga EU i zemlje dunavskog regiona.

“Na izložbi je prezentovana otkrivena jevrejska kulturna baština u Boki Kotorskoj, arhivska istraživanja od 16. do 20. vijeka, a tiču se jevrejskih porodica. Zatim, prezentovano je malo jevrejsko groblje u okviru gradskog groblja u Škaljarima, koje je ovom prilikom restaurirano i obnovljeno. Restauracija grbolja je urađena od strane tima restauratora na čelu sa Jasminkom Grgurević” – objašnjava Novaković.

Na groblju se, navodi ona, nalazi 10 grobova, od kojih su dva dječja i jedna humka.

“Stubovi kod dječijeg groba kružnog su oblika, prelomljeni što simbolizuje na rano završen život. Groblje je pristupačno, svi građani mogu da dođu da ga pogledaju jer je sada u vrlo lijepom izdanju” – kaže Novaković.

Ona ističe da je istražen čitav istorijat groblja.

“Iz arhivskih podataka smo saznali koje su porodice kupile tu parcelu, koje su osnovale jevrejsko groblje. To su sve jevrejske porodice. Urađena je analiza svake grobnice i genealogija svih porodica koje su na groblju, što je vrlo značajno, popisani su i analizirani svi elementi. Zatim, na izložbi je prezentovana i otkrivena jevrejska kulturna baština – vila Karmen na Prčanju koja je bila u vlasništvu jevrejske zajednice iz Beograda koja je tu kuću koristila za bolešljivu djecu. Jevrejska djeca su se tu liječila, ljetovala itd. Takođe, kroz arhivske podatke otkrili smo kuću u Starom gradu koja je pod anogramskim brojem 392, koja je bila dugo u vlasništvu jevrejskih porodica, kao što je Mandel. Taj objekat je sada hrvatski kozulat, ali nekada je bio u vlasništvu jevrejskih porodica” – objašnjava Novaković.

Prema njenim riječima, sva istraživanja će biti obuhvaćena dvojezičnim studijama.

“Jedna će se ticati istorije Jevreja od 15. do 20. vijeka - sva naša otkrića, arhivske podatke, foto dokumentaciju. Rezultiraće studijom koja će obuhvatiti malo širi aspekt, čitavo naše gradsko groblje zajedno sa jevrejskim grobljem. Sve studije će biti dostupne građanima. Jevrejsko groblje kao i vila na Prčanju će biti obilježeni info tablama i građani i turisti će moći da pristupe, pogledaju i pročitaju studije” – navodi Novaković.